8 mei 1945. Victory in Europe Day. Nazi-Duitsland geeft zich onvoorwaardelijk over. Vandaag exact 78 jaar geleden. Niet toevallig openden we afgelopen weekend in Leopoldsburg een nieuw WO II museum: Liberation Garden. Een intiem belevingsmuseum waarin het verhaal van gewone mensen in buitengewone omstandigheden wordt verteld.
De geschiedenis over de Tweede Wereldoorlog wordt niet toevallig in Leopoldsburg verteld. Leopoldsburg en omgeving vormen de Oosthoek van de Tweede Wereldoorlog. In deze regio zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog 100.000 soldaten gesneuveld uit verschillende landen in een slotoffensief om Europa te bevrijden. In de omgeving van Leopoldsburg zijn die 100.000 graven er nog stille getuigen van. Het grootschalige grondoffensief Market Garden werd er in september 1944 gelanceerd met als ambitie om voor kerstmis 1944 in Berlijn te staan. Bedoeling was sneller dan de Russen de Duitse hoofdstad te bevrijden. De operatie mislukte. Met een tweedeling van Duitsland en van Europa en een Koude Oorlog tot gevolg.
Dat we 78 jaar na de bevrijding opnieuw met een grootschalige grondoorlog op Europese bodem zouden te maken krijgen, hielden we anderhalf jaar geleden nog voor onmogelijk maar is vandaag wel een bittere realiteit. De beelden en foto’s die je in het museum Liberation Garden kan zien, lijken dezer dagen wel in Oekraïne getrokken te zijn.
Het museum is de bevestiging van een blijvende interesse voor de oorlog. Ook in het maatschappelijk debat leeft dit conflict nog sterk. Zo pleiten zes rectoren voor de oprichting van een heus verzetsmuseum (Knack, 2 mei) en wordt er een brede oproep gelanceerd om van 8 mei opnieuw een feestdag te maken.
Het is eigenlijk onbegrijpelijk dat wij als land zo weinig stilstaan bij een conflict dat zo ingrijpend was. Het effect is navenant: we hebben ons vredesdividend totaal opgebruikt
Door de vrede – al was het soms gewapende vrede was investeren in onze veiligheid geen prioriteit meer. De politicoloog Fareed Zakkaria schrijft dat we geconfronteerd worden met een trilemma: in de opties voor openheid, snelheid en veiligheid kunnen landen slechts twee van de drie opties samen lichten, nooit allemaal samen. Deze trilemma’s berusten allemaal op een simpele grondgedachte: Wie kiest voor openheid en snelheid, boet in op veiligheid.
Dit trilemma hebben we de voorbije decennia aangevoeld. Door in te zetten op meer openheid van onze economie en onze samenleving, door in te spelen op de snelheid (of het nu gaat over vervoer, financiële markten, informatieuitwisseling, …) hebben we ingeboet aan veiligheid en een stuk gevoel van geborgenheid verloren.
Toen Rusland in februari 2022 Oekraïne binnenviel waren velen totaal verrast. Opnieuw een oorlog in Europa was na al die tijd eigenlijk ondenkbaar geworden. Investeren in veiligheid en in Defensie was geen prioriteit meer. We hebben helemaal gefocust op snelheid en openheid: de openheid van de markten, de snelheid van het internet, … We zullen opnieuw meer moeten investeren in onze veiligheid. Onze cyberveiligheid. Onze defensie. Maar ook in onze herinnering. Want wat de verbijstering over het conflict in Oekraïne betreft moeten we ook in eigen boezem durven kijken: ons collectief geheugen is immers onze collectieve verantwoordelijkheid.
Daarom is het goed de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog opnieuw centraal te stellen. Het museum Liberation Garden zal hiertoe bijdragen. Maar het is ook goed om van 8 mei opnieuw een feestdag maken. De vroeger gemaakte keuze om de herdenking van 40-44 te incorporeren in de 11 novembervieringen is fout gebleken. Op 8 mei herdenken we immers de overwinning van de democratie op het totalitarisme. Nog meer dan de Eerste Wereldoorlog was het een fundamentele strijd, omdat dit gaat over wie wij zijn als samenleving. Over hoe wij willen leven. In een democratische rechtsstaat. Dat we zelf kunnen kiezen wie onze machthebbers zijn en ook dat die machthebbers zelf gebonden zijn door wetten en regels. Dat we kunnen genieten van rechten en van vrijheden. Dat alles gewaarborgd in onze Grondwet.
Dat links dit voorstel wil kapen om zich af te zetten tegen extreem-rechts is betreurenswaardig. Zowel extreem-rechts als extreem-links zijn een potentiële bedreiging.
Laat ons realistisch blijven als het gaat over wettelijke feestdagen. Zomaar een bijkomende wettelijke feestdag creëren Is niet betaalbaar. Maar de boodschap van 8 mei is het waard om voor op te komen. Laat ons dus alle feestdagen bekijken en hierin durven te schuiven. Het zou daarom logisch zijn om die tweede pinksterdag, Pinkstermaandag, als wettelijke feestdag naar 8 mei te verschuiven. Opdat we zo, elk jaar opnieuw, de krachtige boodschap kunnen uitdragen dat de vrede en vrijheid die we sinds 1945 herwonnen nooit vanzelfsprekend zullen zijn.
Comments