De NAVO werd na de Tweede Wereldoorlog door 12 landen opgericht met als doel de vrijheid en veiligheid van de aangesloten landen te garanderen en dit in eerste instantie met politieke (dit wil zeggen in dialoog en overleg) maar desnoods ook met militaire middelen. Tot voor enkele jaren werd het nut van de NAVO meer dan eens in vraag gesteld. Een grootschalig conflict waarbij de vrijheid en veiligheid van Westerse landen bedreigd zou worden, leek veraf. Lange tijd hebben Westerse landen geloofd in Fukuyama’s stelling dat de geschiedenis alle landen uiteindelijk zou brengen naar liberale democratieën. Waarom is er dan nog een NAVO nodig? Trump wilde de Verenigde Staten zelfs uit het bondgenootschap trekken. En toen kwam de oorlog in Oekraïne. En plots werden we opnieuw met de neus op de feiten gedrukt. Vrijheid en veiligheid zijn niet vanzelfsprekend.
Het gewapend conflict tussen Rusland en Oekraïne woedt ondertussen al meer dan een jaar in alle hevigheid. De effecten ervan zijn ingrijpend. We hebben Rusland totaal zien afglijden naar een totalitaire staat. Amper nog iemand die openlijk het regime durft bekritiseren. Onafhankelijke media? Verdwenen. Mensenrechtenorganisaties? Opgedoekt. De verklikkingscultuur uit de tijd van Stalin is nu helemaal terug. “Wie niet voor ons is, is tegen ons.”, aldus de vanuit het Kremlin opgelegde mantra. En wie er anders over denkt is al lang vertrokken of monddood gemaakt. Voor een eenvoudige like op sociale media verdwijnen mensen in de cel. En inderdaad, reeds duizenden Russen werden opgepakt. Dit moet enige dissidentie die nog rest onder de Russische bevolking intellectueel en emotioneel verlammen.
Poetin is er duidelijk op gebrand om zijn macht te bestendigen en schuwt hiervoor geen enkel middel. Met het gewapend conflict in Oekraïne is duidelijk gebleken dat hij lak heeft aan de Oekraïense soevereiniteit. De schending ervan, die haaks staat op het internationaal recht, is trouwens al veel langer bezig dan een jaar. Het begon al in 2014 toen Rusland de Krim inlijfde via een schijnreferendum. Het verschil met toen is dat Oekraïne deze keer een ongelofelijke nationale inspanning leverde om de Russische invasie te bestrijden. Met militaire steun uit Europa en de Verenigde Staten. Factoren die door Poetin schromelijk onderschat werden.
Een jaar later zien we ons hier in het Westen geconfronteerd met de vraag hoe het nu verder moet. Een zekere oorlogsmoeheid slaat toe. Praten is beter dan vechten en dus moeten we gaan onderhandelen, zo klinken dan sommige stemmen. Laat ons kijken naar de context waarin zulke onderhandeling vandaag zou plaatsvinden.
Poetin meent dat hij kan winnen als Moskou blijft volharden in de strijd. Hij is erop gericht te winnen bij machte van het getal. Rusland telt 100 miljoen inwoners meer dan Oekraïne. Enorme aantallen soldaten blijven mobiliseren en hen onophoudelijk in de strijd blijven werpen. Het moet de Oekraïense bevolking op termijn moedeloos maken. Ongeacht de verliezen aan Russische zijde. En die zijn groot: volgens de Britten sneuvelen er dagelijks 500 à 1.000 Russen. Toch zal Poetin deze waanzinnige tactiek blijven hanteren. Hij heeft voor zijn eigen politieke overleven nl. iets nodig wat hij kan verkopen als een triomf. Voor Oekraïne is een akkoord enkel mogelijk als Rusland zich gewoon terugtrekt. Maar een loutere terugtrekking is iets wat Poetin onmogelijk als een overwinning kan verkopen. Rusland zal dus geen centimeter wijken; dreigementen blijven uiten en alles eisen.
Het probleem is dat er altijd wel mensen in het Westen zijn die, geconfronteerd met deze koppige Russische houding, bereid zijn om deels in te gaan op de Russische eisen. Laat Oekraïne maar een deel van haar bezette grondgebied aan Rusland afstaan om zo vrede te bekomen. Of nog: de militaire steun aan Oekraïne steeds verder blijven opdrijven kan leiden tot een verdere escalatie van het conflict dus we stoppen daar beter mee.
Het is op dit punt dat de maskers afvallen. Was wat we gedurende het afgelopen jaar hebben moeten aanschouwen dan geen escalatie? De gruwelijke taferelen in Boetsja: lichamen op straat, de handen geboeid en een kogel in de rug of het hoofd. De Russische staat die wetens en willens Oekraïense kinderen wegrukt uit hun vertrouwde omgeving om ze vervolgens bij Russische wensouders te plaatsen. De ondermaatse behandeling van Oekraïense krijgsgevangenen. Consequent geen onderscheid maken tussen militaire en burgerdoelwitten op het slagveld. Stuk voor stuk oorlogsmisdaden die hebben plaatsgevonden.
Als de oorlog in Oekraïne iets bewezen heeft, dan is het wel dat vrijheid en veiligheid niet gegarandeerd zijn. En dat intergouvernementele samenwerking zoals de NAVO een absolute must is om die vrijheid en veiligheid te waarborgen. 4 April. NAVO-dag. Eén dag per jaar om ons hier telkens opnieuw aan te herinneren.
